22 Kasım 2014 Cumartesi

İstanbul Rumlarının hikâyeleriyle 6-7 Eylül olaylarını hatırlamak - 7 Eylül 2013

İstanbul Rumlarının hikâyeleriyle 6-7 Eylül olaylarını hatırlamak
Hasretim İstanbul...

Lozan Mübadilleri Vakfı’nın gerçekleştirdiği “Hasretim İstanbul” projesinin meyvelerinden olan aynı isimli sergi, İstanbul, Atina ve Selanik’teki yolculuğunun ardından, 6-7 Eylül olaylarının yıldönümde Ankara’da açıldı. Çankaya Belediyesi’nin işbirliğiyle düzenlenen, belediyenin Müze Çankaya adındaki yeni sergi salonundaki etkinlik 20 Eylül’e kadar devam edecek. 

Vakıf üyelerinden, genel sekreter Sefer Güvenç, Çimen Turan ve Müfide Pekin’in hazırladığı proje için Atina ve Selanik’te yaşayan 47 Rum ile yüz yüze görüşmeler yapıldı. Bu görüşmelerden elde edilen görüntü kayıtları, fotoğraflar ve belgelerden, söz konusu sergi, Tahsin İşbilen’in yönetmenliğini yaptığı belgesel ve kapsamlı bir katalog kitap oluşturuldu.

İstanbul’u seviyorum ama kalamam’
İstanbul’da 1930’da 130 bin Rum yaşıyordu. 2013’ye gelindiğinde bu sayı 2000’den az. Rumlar 30’larda gitmeye başladılar. Yunan tebaalıların 1964’te sınır dışı edilmesiyle de asıl göç yaşandı. Ancak 6-7 Eylül olayları, onlara “artık burada bana yaşama şansı yok” diye düşündüren huzursuzluklar silsilesindeki ilk darbe oldu. 

1946 Beyoğlu doğumlu Georgios Lefkaros sergide hikâyesi aktarılanlardan biri. Lefkaros, 6-7 Eylül olaylarının yarattığı duyguyu şöyle anlatıyor: “Babamın Kallavi Sokağı’nda terzi dükkânı vardı. Dükkân yıkıldı. Bütün kumaşlar, makineler...  Okulumuz yakıldı, yıkıldı. Bütün bunlar üzerimizde bir tepki yarattı. Abim, o zaman 16 - 17 yaşındayken ‘ben burada kalamam, ben gitmek istiyorum’ dedi. Babam borç alarak yeniden yaptı dükkânı. Yine de abim ‘ben İstanbul’u seviyorum ama burada kalamam’ dedi. Çok zor bir hayal kırıklığı oldu.”

‘Kilise mum gibi yandı’
Olaylarda evler, işyerleri, okulların yanında, kiliseler ve hatta mezarlıklar da harap edildi. 1945 Samatya doğumlu Themistoklis Pahopulos, mahallelerindeki Aya Konstantin Kilisesi’ne yapılanları “Unutmam, o anı unutamam” diye vurgulayarak anlatıyor: “Gruplar halinde geldiler kamyonların üzerinde. İlk olarak Aya Konstantin Kilisesi’ne indiler. İlk hedef bu inanılmaz güzel, zengin bezemeler içeren ibadethane oldu. Zenginlik derken bunun bir azınlığa ait zenginlik olduğu düşünülmesin; Türkiye’ye ait bu zenginlik, devlete ait. Ulusun zenginliğiydi. İşte bu ulusun zenginliğini mahvettiler. Yakıp yıktılar. ... Arka bahçeden kocaman kilisenin mum gibi yanışını seyrettik.”

Selam verin yeter...

Bir tarafta yağma, yıkım ve tehditler sürerken, diğer tarafta pek çok Türkiyeli, yaşananları engellemeye, en azından komşularının hayatını kurtarmaya çalıştı. Görüşmelerde sıkça tekrar edilen bu vefa anılarından birini 1931 Kadıköy doğumlu Amarillis Georgantidu aktarıyor: “Hadiselerde ben hamileydim, oğlana... Ve hiç unutamayacağım bir şey oldu. Babamın bir Türk arkadaşı geldi. Bana diyor ki; ‘Sen kızım hiç çarşıya çıkmayacaksın. Ne istersen ben alacağım. Ekmeğini bile ben getireceğim’. Adam her gün geliyordu; ‘İhtiyacın var mı?’. Ondan sonra kocam pahalı bir kalem hediye etmek istedi. Adam dedi ki; ‘Ben bu hediyeyi kabul etmeyeceğim. Ancak bana bundan sonra selam verirseniz çok memnun olacağım’. O kadar. Bu hiç aklımdan çıkmıyor.”

‘İstanbul, anam gibi…’
Rumlar, yaşanan iyi ve kötü anıları hiç unutmadılar. Her şeye ragmen İstanbul’u özlemeyi de sürdürdüler. “Hasretim İstanbul” proje de adını, bu özlemden aldı. 1944 Edirnekapı doğumlu Kalyopi Sofiadu, “İstanbul’u özlüyorum tabii” diyor: “İstanbul canımdan, içimden, aklımdan çıkmıyor. Uykumda ev gördüğüm zaman İstanbul’daki evimi görüyorum. Başka ev görmüyorum.” 1943 Beyoğlu doğumlu Spiros Kyriakopulos ise duygularını kısacık bir cümleye sığdırıyor: “İstanbul doğdudum yer, anam gibi...” 

Daha nice yaşamöyküsünün aktarıldığı, Türkiye tarihindeki karanlık bir dönemle yüzleşme imkânı sunan sergi 20 Ekim’e kadar görülebilecek. Ancak dileyenler serginin katalog kitabını İstanbul’daki Lozan Mübadilleri Derneği’nden edinebilirler. (www.lozanmubadilleri.org.tr)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder